Eretria XXV : Les thermes du centre, 2 vol. de 232 et 172 pages, avec de nombreux plans et illustrations en couleur
Résumé
Die in der Forschung lange Zeit vernachlässigte römische Phase der antiken Stadt Eretria wird nun durch mehrere, vor kurzem entdeckte öffentliche und kommerzielle Bauten fassbar. Die Freilegung der Thermen im Zentrum erlaubt es, Einblicke in die Romanisierung der Agglomeration und in die Lebensweise der Bevölkerung in den ersten Jahrhunderten des nachchristlichen Zeitalters zu gewinnen. Das vorliegende Werk stellt die Resultate der Grabungen der Schweizerischen archäologischen Schule in Griechenland zwischen 2009 und 2014 vor.
Erbaut kurz nach der Mitte des 2. Jh. n. Chr., weist diese bescheidene Badeinstallation einen traditionellen Plan «à la romaine» auf, mit einem Vestibül, das Zugang zu dem mit Mosaikboden und Marmorbänken ausstaffierten apodyterium gewährt, einem frigidarium mit Kaltwasserbassin sowie einer Serie von Räumen, die durch Hypokauste geheizt werden, dem tepidarium, dem lagonicum und dem caldarium mit zwei Warmwasserbecken. Ein kleiner Peristylhof neben dem Vestibül diente als Ort der Entspannung und Erholung. Die Thermen wurden kurz nach der Mitte des 3. Jh. n. Chr. aufgegeben, in einer Periode, in der Griechenland allgemein eine turbulente Zeit durchlebte, von der vielleicht der Schatz mit 201 Antoninien zeugt, der in dem Abwasserkanal versteckt war.
In der Nähe befanden sich mehrere Öfen, in denen der Kalk zum Bau der Thermen hergestellt wurde. Nach Fertigstellen des Baus als Abfalldepots umfunktioniert, wurde darin ein reiches Material entsorgt, das sicher von dem Betrieb der Thermen stammt. Das Instrumentum, die Gefässe aus Keramik und Glas, die Lampen, Münzen sowie Reste der Fauna und Flora wurden durch Spezialisten analysiert.
In dem Buch findet sich auch eine Synthese der Geschichte Eretrias in der römischen Kaiserzeit sowie einen Überblick über die Entwicklung des Badewesens im antiken Griechenland.
Unter Mitarbeit von Rocco Tettamanti (Katalog), Benoît Dubosson (Mosaiken), Laureline Pop (Skulpturen), Marek Palaczyk (Amphoren), Solange Bernstein (Lampen), Brigitte Demierre Prikhodkine (Kalköfen, Glas), Sofia Raszy und Benoît Pittet (Kleinfunde), Marguerite Spoerri Butcher (Münzen), Tatiana Theodoropoulou (Meeresfauna), Angelos Gkotsinas (Fauna), Evi Margaritis und Clémence Pagnoux (Archäobotanik), Arnaud Coutelas (Mörtelanalysen), Despoina Kondopoulou, Irene Zananiri und Gwenaël Herve (archäomagnetische Datierungen).
Παραμελημένη για πολύ καιρό, η Ερέτρια της αυτοκρατορικής εποχής αναδείχθηκε πρόσφατα χάρη στην ανακάλυψη πολλών δημοσίων οικοδομημάτων και εμπορικών συνοικιών. Η αποκάλυψη των λουτρών στο κέντρο της πόλης, διεγείρει, ουσιαστικά, ζητήματα σχετικά με το βαθμό εκρωμαϊσμού του πολεοδομικού σχεδιασμού και του τρόπου ζωής γενικότερα. Στην παρούσα δημοσίευση παρουσιάζονται τα αποτελέσματα των ανασκαφών που διενεργήθηκαν στα λουτρά από την Ελβετική Αρχαιολογική Σχολή στην Ελλάδα, από το 2009 έως το 2014.
Το λουτρικό συγκρότημα, που οικοδομήθηκε μετά τα μέσα του 2ου αι. μ.Χ., είναι μεσαίου μεγέθους και ακολουθεί την παραδοσιακή κάτοψη των «ρωμαϊκών» λουτρών, με έναν προθάλαμο που δίνει πρόσβαση σε ένα μεγάλο αποδυτήριο με θρανία και ψηφιδωτό δάπεδο, μια αίθουσα ψυχρών λουτρών (frigidarium) εξοπλισμένη με έναν λουτήρα κρύου νερού και μια σειρά από χώρους που θερμαίνονται με υπόκαυστα: χλιαρό λουτρό (tepidarium), αίθουσα ξηράς εφίδρωσης (laconicum) και αίθουσα θερμού λουτρού (caldarium) με δύο λουτήρες για ζεστό νερό. Μία μικρή περίστυλη αυλή, δίπλα στο αποδυτήριο, χρησίμευε ως χώρος χαλάρωσης. Η εγκατάλειψη του λουτρικού συγκροτήματος τοποθετείται μετά τα μέσα του 3ου αι. μ.Χ., περίοδος κατά την οποία η Ελλάδα βιώνει εκτεταμένες αναταραχές, όπως αποδεικνύεται από έναν θησαυρό από 201 «Αντωνινιανά» νομίσματα, κρυμμένο στον αγωγό αποχέτευσης των λουτρών.
Οι κλίβανοι που βρίσκονταν κοντά στη λουτρική εγκατάσταση χρησιμοποιήθηκαν για την παραγωγή ασβέστου κατά την ανοικοδόμηση των λουτρών. Οι κλίβανοι, όταν παροπλίστηκαν, χρησιμοποιήθηκαν για την απόρριψη άχρηστων αντικειμένων και η ανασκαφή τους απέδωσε πλήθος κινητών ευρημάτων που σχετίζονται, αναμφίβολα, με τη λειτουργία των λουτρών. Το σύνολο των ευρημάτων, κεραμικά και γυάλινα αγγεία, λυχνάρια, νομίσματα, αλλά και κατάλοιπα χλωρίδας και πανίδας αναλύονται από ειδικούς μελετητές.
Επίσης, η δημοσίευση περιλαμβάνει μια συνθετική παρουσίαση της Ερέτριας κατά την αυτοκρατορική εποχή και την ιστορική εξέλιξη της λειτουργίας των λουτρικών κατασκευών στην Ελλάδα.
Με τη συμβολή των Benoît Dubosson (ψηφιδωτά), Laureline Pop (γλυπτική), Marek Palaczyk (αμφορείς), Solange Bernstein (λύχνοι), Brigitte Demierre Prikhodkine (ασβεστοκάμινοι και γυαλί), Sofia Raszy και Benoît Pittet (μικροευρήματα), Marguerite Spoerri Butcher M. (νομίσματα), Τατιάνας Θεοδωροπούλου (θαλάσσια πανίδα), Άγγελου Γκοτσίνα (πανίδα), Εύης Μαργαρίτη και Clémence Pagnoux (αρχαιοβοτανική), Arnaud Coutelas (ανάλυση κονιαμάτων), Δέσποινας Κοντοπούλου, Ειρήνης Ζαναρίρι και Gwenaël Hervé (αρχαιομαγνητική χρονολόγηση).
ERETRIA XXV presents the study of Roman baths excavated by the Swiss School of Archaeology in Greece between 2009 and 2014 in Eretria (Euboea, Greece). Built shortly after the middle of the 2nd century AD at the center of the ancient city, these small-scale thermae conform to the traditional layout and include the characteristic rooms of the Roman bathhouses of the Imperial period. Several nearby kilns were used to produce lime for the construction of the baths. Converted into a rubbish dump after they were taken out of service, they yielded a rich assemblage related to the use of the baths. The abandonment of the bathing building took place shortly after the middle of the 3rd century AD, as evidenced by a treasure of 201 Antoninians hidden in the sewer of the baths. The book concludes with a discussion on the Imperial period in Eretria, bathing practices and their evolution as well as thermal baths in Greece.
With contributions by Rocco Tettamanti (catalog), Benoît Dubosson (mosaics), Laureline Pop (sculpture), Marek Palaczyk (transport amphorae), Solange Bernstein (lamps), Brigitte Demierre Prikhodkine (glass and limekilns), Sofia Raszy and Benoît Pittet (small finds), Marguerite Spoerri Butcher M. (coins), Tatiana Theodoropoulou (maritime faunal remains), Angelos Gkotsinas (terrestrial faunal remains), Evi Margaritis and Clémence Pagnoux (plant remains), Arnaud Coutelas (mortar analysis), Despoina Kondopoulou, Irene Zananiri and Gwenaël Hervé (archaeomagnetic study).
Longtemps négligée, l’Érétrie d’époque impériale se révèle depuis peu grâce à la découverte de plusieurs édifices publics et quartiers commerciaux. Le dégagement des thermes du centre permet notamment de s’interroger sur la romanisation de l’agglomération et des modes de vie aux premiers siècles de notre ère. L’ouvrage présente le résultat des fouilles de l’édifice par l’École suisse d’archéologie en Grèce entre 2009 et 2014.
Construit peu après le milieu du 2e siècle apr. J.-C., ce modeste établissement thermal respecte le plan traditionnel des bains « à la romaine », avec un vestibule donnant accès à un vaste apodyterium muni de bancs et d’un sol mosaïqué, un frigidarium équipé d’une piscine d’eau froide et une série de pièces chauffées par hypocauste, tepidarium, laconicum et caldarium à deux bassins d’eau chaude. Une petite cour à péristyle attenante au vestiaire servait de lieu de délassement et de restauration. L’abandon de l’édifice balnéaire prend place peu après le milieu du 3e siècle apr. J.-C., période où la Grèce connaît des troubles généralisés, comme pourrait en témoigner un trésor de 201 antoniniens caché dans l’égout des thermes.
Situés à proximité, des fours ont servi à produire la chaux de construction pour le chantier des thermes. Convertis en dépotoir après leur mise hors service, ils ont livré un riche mobilier, sans doute lié à la fréquentation des thermes. L’instrumentum, des récipients en céramique et en verre, des lampes, des monnaies, ainsi que des vestiges de la faune et de la flore sont analysés par des spécialistes.
L’ouvrage comprend également des synthèses sur Érétrie à l’époque impériale et sur l’évolution des usages du bain en Grèce.
Avec des contributions par Rocco Tettamanti (catalogue), Benoît Dubosson (mosaïques), Laureline Pop (sculpture), Marek Palaczyk (amphores), Solange Bernstein (lampes), Brigitte Demierre Prikhodkine (fours à chaux et verre), Sofia Raszy et Benoît Pittet (petit mobilier), Marguerite Spoerri Butcher M. (monnaies), Tatiana Theodoropoulou (faune marine), Angelos Gkotsinas (faune terrestre), Evi Margaritis et Clémence Pagnoux (archéobotanique), Arnaud Coutelas (analyse des mortier), Despoina Kondopoulou, Irene Zananiri et Gwenaël Hervé (datation archéomagnetique).