Δημιουργία ατμόσφαιρας στην αρχιτεκτονική. Μία πρόκληση στον σχεδιασμό του δημόσιου αστικού χώρου
Ambiance Creation in Architecture. A challenge for the design of the urban public space
La création de l'ambiance en architecture. Un enjeu pour la conception des espaces publics urbains.
Résumé
Η παρούσα διδακτορική διατριβή επικεντρώνεται στην ανάλυση του ρόλου της έννοιας της ατμόσφαιρας στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό του δημόσιου χώρου. Πώς είναι δυνατόν η ατμόσφαιρα να επηρεάσει τον σχεδιασμό του δημόσιου χώρου; Πώς είναι δυνατόν να σχεδιάσουμε ένα χώρο βασιζόμενοι στη δημιουργία ατμόσφαιρας; Μέσω της ανάλυσης σύγχρονων σχεδιαστικών διαδικασιών αναζητούνται μεθοδολογίες σχεδιασμού των αναδυόμενων ατμοσφαιρών του δημόσιου χώρου που συνεχώς αλλάζει, εξελίσσεται, ανταποκρινόμενος σε νέες κάθε φορά ανάγκες.
Ως ατμόσφαιρα εννοούμε τους συναισθηματικούς δεσμούς (affect) που αναπτύσσονται ανάμεσα στον άνθρωπο και το χωρικό του πλαίσιο (context). Πρόκειται για τη συναισθηματική εμπειρία του υποκειμένου από την in situ αντιπαράθεσή του με την υλικότητα του χώρου. Διερευνάται η σχέση ανάμεσα στην ατμόσφαιρα ως γενική αίσθηση του τόπου (εν ενεργεία υπαρκτή) και στις διάφορες ατμόσφαιρες που αναδύονται ανάλογα με την ατομική αντίληψη και ευαισθησία των χρηστών (δυνητική). Εάν η ατμόσφαιρα εκφράζει μία συνολική και αδιόρατη αίσθηση, ένα διάχυτο συναίσθημα που νιώθουμε σε πίσω-πλάνο τότε, για να αντιληφθούμε την ποιότητά της θα πρέπει να εμφανιστεί ένα τυχαίο συμβάν που θα αφυπνίσει την αντίληψή μας. Το συμβάν ενεργοποιεί το πώς αισθάνεται ο άνθρωπος στο περιβάλλον του. Συνεπώς, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, διότι εισάγει τη συναισθηματική διάσταση των ατμοσφαιρών και τον συνδέει με την εμπειρία του χώρου. Αναδύεται από το «πίσω-πλάνο» και επιτρέπει την παραγωγή και την αντίληψη των ατμοσφαιρών.
Η γενική υπόθεση έρευνας μελετήθηκε με βάση την ανάλυση 25 σύγχρονων έργων σε δημόσιους χώρους, κυρίως στη Γαλλία και στην Ελλάδα. Το ερευνητικό πεδίο αποτελείται από συνεντεύξεις με τους δημιουργούς των έργων σχετικά με το θέμα του σχεδιασμού, της δημιουργίας και της εμπειρίας των ατμοσφαιρών. Οι συνεντεύξεις απομαγνητοφωνούνται και καταγράφονται σε γραπτά κείμενα τα οποία εμπλουτίζονται με σχέδια, φωτορεαλιστικές εικόνες, φωτογραφίες, επιστημονικά άρθρα, τεχνικές περιγραφές κ.λπ., που προτείνουν οι ίδιοι οι δημιουργοί για να περιγράψουν τις ατμόσφαιρες στο έργο τους. Το σύνολο του πεδίου έρευνας αναλύεται με ένα λογισμικό ποιοτικής ανάλυσης δεδομένων (NVivo).
Αποδεικνύεται ότι η δημιουργία ατμόσφαιρας στον σχεδιασμό του δημόσιου χώρου βασίζεται στη διαχείριση της διαλεκτικής σχέσης ανάμεσα στο πίσω-πλάνο και τις συνθήκες ενεργοποίησης μικροσυμβάντων. Αυτή η διαλεκτική σχέση επιτρέπει τον αυτοσχεδιασμό των χρηστών και κυμαίνεται μεταξύ τριών διαφορετικών καταστάσεων: τη σύγκρουση, τη διαπραγμάτευση και τη συμπάθεια. Τέλος, αναδύονται συλλογικές στάσεις διαχείρισης των παραπάνω σχέσεων, οι οποίες περιγράφονται από αφηρημένα ουσιαστικά που φανερώνουν ενέργειες όπως: αποκάλυψη, αναδιαμόρφωση, συγχώνευση. Μέσα από αυτές τις ενέργειες αποκαλύπτονται οι αρχιτεκτονικές προθέσεις που θα ενεργοποιήσουν τις συναισθηματικές διαστάσεις του έργου όπως: εγκλιματισμός, οικειοποίηση, αποσταθεροποίηση των χρηστών του χώρου.
The present research is about the role of the ambiance in architectural design of public spaces. How can the ambiance affect the design of the public space? Is it possible to design a space by creating an ambiance? The analysis of contemporary design processes enables the research of design methods of the ambiances of the public space, which is constantly changing, evolving in response to the human needs.
The term ambiance refers to the affective bonds between the man and his context and more specifically, to the emotional experience of his confrontation with the materiality of space. The research explores the relation between the ambiance as an overall sense of place (actual) and the emerging ambiances by the individual perception and sensibility of users (virtual). If the ambiance is an overall and diffused feeling at the back-plan of the body, then it needs a random event in order to awake the perception of its quality. The event activates the way people feel in their environment. It interests the architectural design because it introduces the affective dimensions of the ambiances and combines the design and the experience of space. The events emerge from a “back-plan” and allow the production and the perception of ambiances.
The general research hypothesis is explored through the analysis of 25 contemporary projects of public spaces, mostly in France and in Greece. The corpus consists of interviews with the creators of the projects, about the design, the creation and the experience of ambiances. The Interviews are recorded and transcribed in texts which are completed by drawings, photorealistic images, photographs, scientific articles, technical descriptions, etc., as proposed by the creators in order to describe the ambiances in their work. The analysis contains of other complementary elements as graphics, technical documents etc. The whole corpus is analyzed by a quality analysis data program (NVivo).
It is proved that the creation of ambiances in the design of public spaces is based on the dialectical relation between the back-plan and the conditions that activate micro events. This dialectical relation allows the improvisations of users and oscillates between three different situations: conflict, negotiation and sympathy. Finally, different common designing postures emerge and are described by nouns as: revelation, reconfigurations, fusion. These actions reveal the architectural intentions that will activate the affective dimensions of the project as: acclimatization, appropriation, destabilization of the future users of the space.
Ce travail de thèse aborde la question des ambiances dans le cadre de la conception architecturale et urbaines des espaces publics. Comment une ambiance affecte-t-elle la conception des espaces ? Ou, est-il possible de créer une ambiance pour les espaces publics ? Les ambiances émergentes des espaces publics sont étudiées dans ce travail lorsqu’elles sont conçues par les architectes mais aussi lorsqu’elles se fabriquent in situ par l’action-perception des futurs usagers.
La terme d’ambiance fait ici référence aux liens affectifs que l’homme tisse avec son contexte environnemental et plus spécifiquement, à l’expérience émotionnelle qui nait de sa confrontation à la matérialité de l’espace. Le travail de recherche explore la relation entre l’ambiance comme le sens commun du lieu (actuelle) et l’émergence d’ambiances crées dans l’acte de perception et dans la sensibilité des futurs usagers (virtuelles). Si l’ambiance est le sentiment global et diffus de l’arrière-plan du corps, alors il a besoin d’un événement imprévu pour faire émerger la conscience de sa qualité. L’événement active les sentiments personnels environnants et intéresse dès lors la conception architecturale car il introduit les dimensions affectives des ambiances en les connectant à l’expérience de l’espace. Il émerge de l’arrière-plan et autorise ainsi la production et la perception de l’ambiance.
Cette hypothèse de recherche générale a ainsi testée sur 25 projets contemporains d’espaces public situés principalement en France et en Grèce. Le corpus est constitué d’entretiens semi-directifs avec les concepteurs sur la question des liens entre le projet et la création et l’expérience de l’ambiance. Ces entretiens ont été transcris puis complétés et illustrés en utilisant les supports graphiques sur lesquels les concepteurs se sont exprimés (plans, coupes, détails, images de rendu, photographies, etc..). Une analyse qualitative du discours et de récurrence du sens a été mise en œuvre sur ce corpus riche et hétérogène (NVivo).
Le travail montre que la création de l’ambiance des espaces publics, quelque soit le projet étudié, nait de la relation dialectique entre l’arrière-plan et les conditions d’apparition de micro-évènements qui autorisent une improvisation des futurs usagers. Cette dialectique oscille entre trois état identifiés qui sont le conflit, la négociation et la sympathie. Cette analyse permet aussi de dégager des postures génériques de création d’une ambiance que sont la révélation, la reconfiguration et la fusion. Ces postures expriment les intentions architecturales qui activeront les dimensions affectives de la production des ambiances que sont l’acclimatation, l‘appropriation ou la déstabilisation des futurs usagers de l’espace public
Loading...